Dat het Zwarte Piet debat dit jaar extra fel was, kan niemand zijn ontgaan. Tegenstanders lieten luid van zich horen en stapten zelfs naar de rechter om de intocht in Amsterdam tegen te houden. Maar ook voorstanders lieten zich niet onberoerd. Zo verzamelde een ‘pietitie’ op facebook in korte tijd ruim twee miljoen ‘likes’. In een debatavond georganiseerd door de Amsterdamse Academische Club kruisten voor- en tegenstanders opnieuw de degens.
Peter Jan Margry, hoogleraar Europese etnologie aan de UvA en onderzoeker bij het Meertens Instituut vertelt dat Sinterklaas voor het eerst opduikt rond 1600 als katholieke heilige. Hij heeft dan nog geen knecht. In het Protestantse Nederland is hij zelfs een tijd verboden. ‘Sinterklaas werd in die tijd zwart gemaakt als hij ’s avonds langs de deuren ging. Dat was zo om kinderen angst aan te jagen, maar ook om niet op te vallen.’ Rond 1825 duikt Zwarte Piet voor het eerst op als zwarte man. ‘Wat de gedachte er achter is geweest weten we niet.’
Zwarte Piet in rolstoel
Dominee Henk Leegte is voorzitter van het comité dat de Sinterklaasintocht organiseert in Amsterdam. ‘Ik heb me nooit gerealiseerd dat er mensen zijn die Sinterklaas een verschrikkelijk feest vinden’, vertelt hij. Leegte heeft met de organisatie juist vooral geprobeerd een leuk kinderfeest neer te zetten en daarbij zoveel mogelijk rekening te houden met de wensen van verschillende bevolkingsgroepen. ‘Zo hebben we bijvoorbeeld wel eens een Piet gehad in een rolstoel, omdat een gehandicapte mevrouw daarom vroeg. Dat mensen ons racistisch noemen en stellen dat de hele figuur van Zwarte Piet niet deugt kwam dus hard aan.’
Gepest op school
Zwarte Piet criticus en D66 politica Dehlia Timman vindt dat Zwarte Piet symbool staat voor rassenongelijkheid. ‘Het beeld van Sinterklaas is dat van een witte edele man met zijn zwarte volgers.’ Ze krijgt bijval uit de zaal. Verschillende tegenstanders verklaren te zijn gediscrimineerd en gepest tijdens hun kindertijd doordat ze door hun huidskleur op Zwarte Piet lijken. Timman vergelijkt het met een optische illusie: een plaatje waar je twee gezichten ik kunt zien. ‘Er zijn mensen die Zwarte Piet als onschuldig zien en mensen die grote moeite met hem hebben. Het is moeilijk om van het ene naar het andere plaatje te gaan.’ Een uitgesproken tegenstandster uit het publiek: ‘Er wordt van generatie op generatie doorgegeven dat zwarte mensen inferieur zijn. Kom mij niet vertellen dat witte Nederlanders op een gelijke manier kijken naar zwarte mensen. Wit Nederland is alleen maar met zichzelf bezig. Het is altijd meteen: het zo zielig voor onze kinderen als Zwarte Piet verdwijnt.’
Schaakverbod
Iemand anders uit het publiek met een Joodse achtergrond zegt: ‘Goed en fout bestaat niet. Dat is de betekenis die mensen er aan geven. Ik ben zelf geen Nederlander en ik ben niet zwart, dus ik kan als buitenstaander oordelen. Met grote verbazing heb ik het verhitte debat gevolgd om zoiets totaal onschuldigs. Als wij Joden ons zo druk hadden gemaakt dan hadden we nooit 129 Nobelprijzen gewonnen.’ Hij vindt dat het maar eens afgelopen moet zijn met de discussie. ‘Moeten we schaken ook maar meteen verbieden, omdat wit als eerste aan zet is?’
De toekomst van Piet
Hoe moet het verder met Zwarte Piet? Margry is van mening dat het veranderen van zijn kleur geen oplossing biedt. ‘Als je regenboogpieten krijgt blijft de symboliek wel bestaan. Dat ze er alleen maar zijn, om de vroeger zwart gekleurde Piet te vervangen.’ Hoe het dan wel moet blijft onduidelijk. De enige conclusie de getrokken kan worden is dat de discussie nog lang niet ten einde is gekomen.